Heb jij wel eens van de volgende uitspraak gehoord: “Umuntu Ngumntu Ngbantu”? Ik tot voor kort nog niet. Dat is ook niet zo vreemd. Deze uitspraak komt oorspronkelijk uit Afrika. Weet je wat dit betekent? “Ik ben…. omdat wij zijn!”

Ubuntu is een van origine (Zuidelijk) Afrikaanse existentiële wijsheid, waarvan onze wereld van nu, veel kan leren. Het diepgewortelde mensbesef, dat wij allen onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. De Ubuntu-geest ‘ik ben, omdat wij zijn’ (in plaats van onze westerse Descartes-overtuiging: “ik denk dus ik besta”), kunnen wij vertalen naar onze organisaties en communities. Opdat mensen (weer) samen vertrouwen op de kracht van dialoog.

In onze westerse wereld zijn we individualistisch ingesteld. Het gezamenlijk belang is in veel gevallen ondergeschikt aan het eigenbelang. Dit is de tijdsgeest waarin we leven. Maar er zijn signalen dat collectiviteit en het gezamenlijk belang steeds belangrijker wordt. Het Ubuntu gedachtegoed gaat steeds meer een rol spelen. Dat is mooi!

Dit biedt een basis om de dialoog op gang te brengen als het gaat om beladen thema’s als seksueel kindermisbruik. We hebben namelijk een gezamenlijk belang! Weet je wat dit is? Ons belang is dat wij in de maatschappij ons verantwoordelijk gaan voelen voor het leed en de gevolgen van seksueel kindermisbruik. Er ontstaat een collectief gevoel dat er ‘iets gedaan moet worden’ aan deze ernstige problemen. Ik bedoel hier niet alleen mee dat de meesten van ons een afschuw hebben van seksueel misbruik van kinderen, pedofielen die kinderen stelselmatig verkrachten en kinderen die lichamelijk mishandeld en verwaarloosd worden; ik bedoel dat we bespreekbaar maken hoe we in gezamenlijkheid kinderen helpen, erkenning geven, het gevoel geven er te mogen zijn en het vertrouwen geven dat er mensen zijn die om hen geven. Dit is niet alleen de taak van ouders of verzorgers, maar van de hele omgeving, de hele maatschappij! Het Ubuntu gedachtegoed krijgt ruimte: er ontstaat verbondenheid. Wij helpen elkaar met compassie en zorgzaamheid.

Ubuntu betekent dat we elkaar helpen vanuit diepgeworteld mensbesef. Voor mij betekent dit dat ik primair geen oordeel vel door over ‘schuld’ of de ‘verantwoordelijkheid van een schuldige’ te spreken. Ik heb het over ons gevoel van verantwoordelijkheid te bekommeren om kinderen. Ik zal een voorbeeld noemen. Stel je voor dat er in jouw omgeving een minderjarige is waar jij het gevoel bij krijgt dat dit kind mishandeld, verwaarloosd of misbruikt wordt. Door signalen zegt jouw ‘onderbuikgevoel’ dat er iets niet klopt. In onze westerse maatschappij gaan wij gemakkelijk over tot de orde van de dag door te denken dat dit niet onze zaken zijn, of dat het lastig is om hier actie op te ondernemen. Het kan confronterend zijn of wellicht pijnlijk. Of misschien weten we ons geen raad. Meestal uit zelfbescherming of zelfbelang. Denk aan Ubuntu: “Ik ben…omdat wij zijn!” Dit zet de situatie in een ander perspectief…en biedt mogelijkheid om je bewust verbonden te voelen met dit kind. Ubuntu zet je toe tot actie waarmee je het kind helpt. Er ontstaat een intrinsieke motivatie het kind een schouderklop te geven, een aai over de bol, het kind vertrouwen te geven. Dit zal het kind helpen de ervaringen een plekje te geven en te leren vertrouwen in mensen te hebben en te houden. Dit gedrag komt door Ubuntu, verbondenheid met je medemens. Laat je inspireren door de volgende mooie gedachte:

“Africans have this thing called UBUNTU:
it is about the essence of being human
it is part of the gift that Africa will give the world.
It embraces hospitality, caring about others
being able to go the extra mile for the sake of others
We believe that a person is a person through another person
that my humility is caught up, bound and inextricably in yours.
When I dehumanize you, I inexorably dehumanize myself.
The solitary human being is a contradiction in terms and therefore you
seek to work for the common good because your humanity comes into
its own in belonging.”

Frank Huiting